Làng xưa - Phố nay
Vùng đất Nam tỉnh Thái Nguyên (huyện Phổ Yên trước đây), sau nhiều sự kiện chuyển giao, tách, nhập, đến nay đã trở thành 2 đơn vị hành chính là Thành phố Sông Công và Thị xã Phổ Yên. Dẫu vẫn biết sự phát triển của một quy luật, nhưng cũng không ít người có thể mường tượng, sự thay đổi, phát triển, kinh tế - xã hội của vùng đất này lại nhanh như vậy, để người dân sống tại đây nhiều năm cũng phải ngỡ ngàng khi mà chỉ mới mấy mươi năm thôi, làng ta đã là phố mới, nhộn nhịp, sầm uất. Trước sự kiện lớn lao này, Chính Chè Thái Nguyên xin được điểm lại một số nét chủ yếu của Thị xã Phổ Yên và Thành phố Sông Công, hai đô thị mới - những trung tâm kinh tế - văn hóa quan trọng được hình thành và phát triển tại cửa ngõ của tỉnh.
Tỉnh Thái Nguyên xưa có 2 phủ là Phú Bình và Thông Hóa. Huyện Phổ Yên thuộc phủ Phú Bình, gồm 6 tổng, với 25 xã và 1 trang. Sau nhiều thay đổi về đơn vị hành chính, đến những năm cuối thế kỷ XX, Phổ Yen là một huyện thuộc tỉnh Thái Nguyên, gồm 6 tổng với 24 làng. Năm 1918, Phổ Yên là 1 phủ của tỉnh Thái Nguyên, gồm 8 tổng với 36 làng. Ngày 253-1948, phủ Phổ Yên được đổi thành huyện Phổ Yên. Ngày 1-7-1956, huyện Phổ Yên được chuyển trực thuộc tỉnh Vĩnh Phúc. Đến ngày 15-6-1957, huyện Phổ Yên lại được nhập trở lại tỉnh Thái Nguyên. Năm 1965, hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Cạn sáp nhập, huyện Phổ Yên thuộc tỉnh Bắc Thái. Ngày 11/4/1985, thị trấn Mỏ Chè và 3 xã: Cải Đan, Tân Quang, Bá Xuyên tách khỏi huyện Phổ Yên để thành lập TX Sông Công. Ngày 1/1/1997, tỉnh Bắc Thái tách thành tỉnh Bắc Cạn và Thái Nguyên, huyện Phổ Yên thuộc tỉnh Thái Nguyên. Tháng 5/2015, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra nghị quyết thành lập T.X Phổ Yên trên cơ sở toàn bộ diện tích, dân số huyện Phổ Yên hiện có, đồng thời quyết định thành lập 4 phường: Ba Hàng, Bắc Sơn, Bãi Bông, Đồng Tiền, thuộc T.X Phổ Yên.
Sự phát triển của huyện Phổ Yên diễn ra nhanh chóng trong những năm gần đây. Từ một địa phương chủ yếu nền kinh tế là nông nghiệp, sau khi thực hiện công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển kinh tế, dân số và các ngành công nghiệp, dịch vụ trên địa bàn huyện tăng nhanh, đây là tiền đề để Phổ Yên chuyển từ huyện thành thị xã. Hiện nay, T.X Phổ Yên có 4 phường và 14 xã, là một trong những trung tâm công nghiệp của Tỉnh Thái Nguyên với nhiều khu công nghiệp cả cũ và mới xây dựng. Ngoài các khu công nghiệp: Nam Phổ Yên, Tây Phổ Yên, T.X còn đang phát triển nhiều dự án về du lịch, phát triển đô thị như: khu du lịch đồi Trinh Nữ, khu du lịch hồ Suối Lạnh, khu đô thị Thái Thịnh... Nổi bật là Tổ hợp khu đô thị dịch vụ - công nghiệp Yên Bình đang được khẩn trương xúc tiến trên địa bàn T.X Phổ Yên và Huyện Phú Bình. Đây là tiền đề quan trọng để chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương.
Về T.P Sông Công, như trên đã nói, T.X Sông Công được thành lập khi các nhà máy sản xuất công nghiệp được hình thành và hoạt động trên địa bàn thuộc huyện Phổ Yen, nên thị trấn Mỏ Chè và 3 xã: Cải Đan, Bá Xuyên, Tân Quang được tách ra từ huyện Phổ Yên để thành lập T.X Sông Công. Khi đó thị xã còn hết sức nghèo nàn à khó khăn về cơ sở vật chất. Các công sở của Thị ủy, UBND thị xã và các cơ quan khác đều rất tạm bợ, chưa có hình ảnh phố phường như ngày nay. Là thị xã nhưng Sông Công khi đó chủ yếu vẫn mang tính chất làng xã là chính khi nền kinh tế ngoài vài nhà máy vẫn là sản xuất nông nghiệp. Sau 30 năm, T.X Sông Công đã phát triển với những cột mốc rất tự hào. Những ngày đầu mới thành lập, thị xã chỉ có 3 phường: Mỏ Chè, Lương Châu, Thắng Lợi và 3 xã: Bá Xuyên, Cải Đan và Tân Quang. Tháng 4 năm 1999, T.X Sông Công thành lập phường Phố Cò và xã Vinh Sơn, đổi tên xã Cải Đan thành phường Cải Đan, xã Bình Sơn được chuyển từ huyện Phổ Yên về trực thuộc T.X Sông Công. Ngày 18/10/2010, T.X Sông Công được công nhận là đô thị loại 3... Cũng trong tháng 5/2015, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết về việc điều chỉnh địa giới hành chính T.P Thái Nguyên và T.X Sông Công; thành lập phường thuộc T.X Sông Công và thành lập T.P Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. Theo đó chuyển giao toàn bộ diện tích, dân số xã Tích Lương thuộc TP Thái Nguyên để thành lập phường Tích Lương thuộc T.X Sông Công hiện có.
TP Sông Công hiện nay là một trung tâm kinh tế - văn hóa quan trọng phía Nam tỉnh, là thành phố công nghiệp gồm 7 phường, 4 xã. Với những lợi thế về vị trí địa lý, giao thông thuận lợi, có các nhà máy sản xuất công nghiệp lớn... T.P Sông Công được xác định là trung tâm công nghiệp lớn, đô thị bản lè, là nơi giao lưu, trung chuyển kinh tế giữa các vùng trong và ngoài tỉnh.
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các đô thị trong tỉnh, việc thành lập T.X Phổ Yên và T.P Sông Công đã đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội cũng tỉnh ta trong những năm qua, đây là tiền đề quan trọng để Thái Nguyên xứng đáng là Trung tâm kinh tế - văn hóa vùng Việt Bắc.
